«پانتومیم یا میم؟»، مسئله این است

حامد شفیع‌خواه: دومین جشنواره پانتومیم زنجان با همه سختی‌ها و چالش‌ها جنگید و پیروز این نبرد نسلی جوان است که حالا فردای هنری خود را متفاوت می‌بیند. هنری که در نگاه اول به یک بازی می‌ماند، اما پُربیراه نیست که آن را سخت‌ترین گونه نمایشی بخوانیم. در کنار تمامی زیبایی‌های جشنواره امسال اما نقدهایی وجود دارد که شاید بتواند دوره سوم را پربارتر کند.

1-واژه پانتومیم در تعریف سنتی‌اش، آن گونه بی‌کلام نمایشی‌ است که از مارسو، دکرو و دیگرانی، به ارث رسیده است. اما این شکل نمایشی را این سال‌ها در جهان به نام آثار کلاسیک انگلستانی، باکلام و موزیکال با قصه‌هایی کودکانه می‌شناسند. مایم اما همان معنای مد نظر جشنواره است. همین مسئله، تنوع در آثار جشنواره را به همراه داشته که بعضی آن را ایراد، و برخی مزیت می‌دانند. بر اساس نام جشنواره، من با گروه اول موافق‌تر هستم، اما بر اساس متن فراخوان، ایرادی بر این تنوع نمی‌توان گرفت.

2-از واژه‌ها که بگذریم، یکی از ضعف‌های اصلی آثار، تکنیک و بیان بدنی بود. بسیاری از بازیگران جوان بودند و تجربیات اول را از سر می‌گذراندند. با توجه به رویکرد آموزشی جشنواره، به نظر می‌رسد آموزش تکنیک می‌بایستی اولویت برنامه‌ریزی سال بعد باشد.

3-عدم پرداخت و تحلیل عمیق در آثار میمودرام (مایم مبتنی بر متون شناخته‌شده) باعث ایجاد آشفتگی در برخی از اجراها شده بود. این گونه مایم، نیازمند تسلط کامل بر روی تم و موضوع اثر است.

4-شناخت و درک صحیح موسیقی از منظر ریتم، گام و مود، می‌تواند به غنای اجرا کمک کند. بسیاری از آثار این دوره، چیدمانی ناهمگون از قطعات موسیقی ارائه دادند که نه تنها کمکی به اجراها نمی‌کرد، بلکه باعث بیشتر شنیده شدن موسیقی و دور شدن تمرکز از اجرا می‌شد.

5-توجه بیش از حد به روند دراماتیک داستان، ضعف دیگر بخشی از آثار بود. تبدیل کردن هر کلمه به حرکت، در راستای قصه‌گویی، ارزش هنری مایم را به یک ادابازی تقلیل می‌داد. این نکته باعث کند شدن بسیاری از آثار، و همچنین حظ بصری کمتر مخاطب می‌شد.

6-دعوت از گروه‌های حرفه‌ای‌تر خارجی، که قطعا نیازمند حمایت بیشتر است، بدون شک می‌تواند باعث جهانی شدن فرهنگ و هنر زنجان و ایران شود. امسال در مجموع آثار خارجی کیفیت متوسطی داشت، اما برگزاری کارگاه‌های آموزشی توسط برخی از این هنرمندان، نکته مثبت جشنواره بود.

اما در نهایت و در کنار تمام نکات اشاره‌شده، در میان انبوه جشنواره‌های بی‌ثمر، جشنواره پانتومیم بدون شک یکی از تخصصی‌ترین و هدفمندترین جشنواره‌های کشور است. حال خوب و انرژی تمام شرکت‌کنندگان و عوامل، متخصص بودن دبیر و داوران، شرکت پرشور تماشاگران زنجانی، دلایل محکمی‌ است بر این باور که دوره بعدی جشنواره می‌بایستی قدرتمندتر، پرشورتر و البته بین‌المللی‌تر برگزار شود، و این نیازمند حمایت بیشتر مسئولین، هنرمندان و اساتید است.

در مورد جشنواره، همین نکته پایانی بس که ساسان قجر شاید تنها دبیر یک جشنواره تئاتری باشد که در اختتامیه، خود نیز اجرایی انجام داده است.