هنرهای نمایشی ابزاری کارآمد برای اصلاح ناهنجاری ها و معضلات شهری هستند

در ابتدای جلسه ابراهیم قاسمی معاون هنری و سینمایی اداره کل ارشاد زنجان ضمن عرض خوشامدگویی به حاضران در این نشست به بیان موضوع جلسه پرداخت.

قاسمی گفت: «موضوع این جلسه برگزاری جشنواره پانتومیم در سال 1402 است. همان‌طور که دوستان در جریان هستند این جشنواره در سال گذشته در گستره ملی به میزبانی استان زنجان برگزار شد و دکتر نظری به‌عنوان مدیرکل هنرهای نمایشی میهمان این جشنواره بودند. در اختتامیه این جشنواره، برگزاری جشنواره بین‌المللی پانتومیم در سال 1402 مورد تأکید قرار گرفت. پس از اتمام جشنواره ملی پانتومیم برنامه‌ریزی‌ها برای برگزاری جشنواره در سال 1402 در گستره بین‌المللی آغاز شد و ما طی چند جلسه میهمان دوستان در اداره کل هنرهای نمایشی بودیم. ساسان قجر به‌عنوان مدیرعامل مؤسسه تئاتر بهاران و دبیر این جشنواره همواره پای‌کار بوده است. البته دوستان دیگری هم در این جلسه حضور دارند؛ از جمله جعفر گنج‌خانلو و حمید عزتی‌کلی که از هنرمندان هنرهای نمایشی استان و عضو ستاد برگزاری جشنواره هستند. همین‌طور در این جلسه معاون توسعه مدیریت و منابع و نیز مدیر حراست اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان و دیگر همکاران بنده نیز حضور دارند.»

او ادامه داد: «ما پیش‌نویس فراخوان جشنواره بین‌المللی پانتومیم را آماده کردیم و چون بحث فراخوان مبحث بسیار مهمی در برگزاری جشنواره است و به‌عنوان سند جشنواره محسوب می‌شود بنابراین بر ماست که با دقت این فراخوان را آماده کنیم تا هنرمندان بتوانند با مطالعه آن در این رویداد مهم شرکت کنند. همان‌طور که عنوان شد ما جلساتی را در تهران در خدمت دکتر نظری و دوستان بودیم که ایشان تأکید کرد اداره کل هنرهای نمایشی به دلیل رویکرد تخصصی این جشنواره از برگزاری آن حمایت می‌کند. قرار بر این شد که ما هم در استان رایزنی‌هایی را با استاندار محترم و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان داشته باشیم که این رایزنی‌ها توسط مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان انجام شده است. امیدوارم با برگزاری این جلسه به نتایج مثبت و خوبی در برگزاری این جشنواره برسیم. یکی از مسائل مهم در برگزاری هر جشنواره مسئله اعتبار مالی آن جشنواره است. سهمی را استان خواهد داشت و سهمی دیگر به عهده وزارتخانه خواهد بود.»

در ادامه جلسه، ساسان قجر دبیر جشنواره ضمن خوشامدگویی به میهمانان جلسه به‌ویژه مهدی حاجیان مدیر دبیرخانه جشنواره‌ها و مژگان وکیلی مدیر امور بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی گفت: «راه افتادن جشنواره پس از ده سال پیگیری به دست مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان و همکارانشان ممکن شد و ما توانستیم این جشنواره را برگزار کنیم؛ و به خاطر این مسئله از همه دوستان تشکر می‌کنم.»

او ادامه داد: «پس از اعلام فراخوان و ارسال آن به استان‌های کشور ما فکر نمی‌کردیم در وهله اول بالغ بر 40 اثر دریافت کنیم و در بخش میهمان خارجی ما نزدیک 15 الی 20 اثر خارجی داشته باشیم ولی به دلیل محدودیت زمانی برای انجام فرآیند قانونی حضور این گروه‌ها ممکن نشد و ما به‌ناچار دور اول این جشنواره را به‌صورت ملی برگزار کردیم. پس از انتشار فراخوان و ثبت‌نام دوستان من ارتباط نزدیک با شرکت‌کنندگان داشتم و به لحاظ تکنیکی و تخصصی به‌طور مداوم آن‌ها را راهنمایی می‌کردم و با توجه به تأکید دکتر نظری بر در نظر گرفتن قسمت‌های آموزشی و پژوهشی در این جشنواره من این برنامه‌ریزی را انجام دادم. برای تدریس ورکشاپ‌ها از یاسر خاسب و علیرضا ناصحی استفاده کردم. برای داوری آثار سه نفر را در نظر گرفتم و یونس ولی‌پور، علیرضا ناصحی و یاسر خاسب به‌عنوان داوران این جشنواره به قضاوت آثار پرداختند. در کنار برگزاری جشنواره ما خانه پانتومیم را داریم که استان‌ها هر کدام که مایل به دایر کردن خانه پانتومیم باشند اعلام آمادگی می‌کنند و ما برای آموزش به آن استان می‌رویم و پس از برگزاری ورکشاپ‌های خانه پانتومیم یک یا چند کار را به‌عنوان برگزیده‌های بخش خانه پانتومیم ایران راهی جشنواره می‌کنیم؛ که تاکنون این ورکشاپ‌ها در شهرهای سنندج و سقز برگزار شده است. امیدوارم با قولی که آقای دکتر نظری مبنی بر برگزاری جشنواره در گستره بین‌المللی در اختتامیه جشنواره ملی پانتومیم داده‌اند با همتی که در من و اعضای ستاد برگزاری جشنواره است و همچنین حمایت‌های مهدی حاجیان و سرکار خانم وکیلی بتوانیم جشنواره‌ای درخور را برگزار کنیم.»

ساسان قجر سخنان خود را این‌گونه جمع‌بندی کرد: «همان‌طور که می‌دانیم عصر حاضر عصر تصویر است و ایموجی‌ها توانسته‌اند فضای مجازی را تسخیر کنند و با توجه به این‌که اکثر تئاترها کلام‌محور شده‌اند، برگزاری این جشنواره می‌تواند کمک شایانی به این وضعیت کند.»

در ادامه جلسه جعفر گنج‌خانلو عضو هیئت‌مدیره مؤسسه تئاتر بهاران ضمن عرض سلام و خوشامد خدمت میهمانان سخنان خود را با این موضوع آغاز کرد که: «نکته‌های اصلی را ساسان قجر گفت ولی آن چیزی که به ذهن منِ نوعی به‌عنوان یک شهروند می‌رسد این است که هنر آن جایی اتفاق می‌افتد که با محیط اطرافش بتواند ارتباط برقرار کند و تئاتر این اتفاق بزرگ را رقم می‌زند به‌ویژه پانتومیم که بر اساس یک سادگی و به دور از هرگونه تکلف می‌تواند آن اتفاق زیبایی‌شناسانه را به وجود آورد. من به‌نوبه خودم از شما تشکر می‌کنم که تاکنون در کنار این جشنواره بودید و پس ‌از این هم حتماً در کنار این جشنواره خواهید بود به‌ویژه در شرایط امروز ما. دین مبین اسلام دین رحمت است، پیامبر اکرم در زمانی مبعوث می‌شود که دوره ید بیضا گذشته است و دوره، دوره فهم ایمانی بشر است و هنر چیزی نیست جز درک این فهم. امیدوارم با حضور و کمک‌های شما روح این فهمیدن رشد کند.»

در ادامه امرالله حسنی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان ضمن خوشامدگویی به مهدی حاجیان و مژگان وکیلی و سایر اعضای حاضر در جلسه  گفت: «همان‌طور که می‌دانید در یک اداره، برنامه‌های گوناگونی در هر بخش برنامه‌ریزی می‌شود ولی ما حاضر به اجرای هر برنامه‌ای نیستیم. همان‌طور که دوستان اشاره کردند اجرای جشنواره پانتومیم از سال 1388 در دستور کار این اداره کل قرار داشت که به دلایل مختلفی برگزاری آن تا امسال مقدور نشد. امسال هم مصر هستیم که با کمک و تجربیات شما این جشنواره را در گستره بین‌المللی برگزار کنیم. در ادامه ترجیح می‌دهم از بیانات و رهنمودهای دوستان در بحث فراخوان و اجرای جشنواره بهره ببریم تا بتوانیم جشنواره‌ای درخور نام زنجان و هنرمندان زنجان برگزار کنیم. خلاصه کلام این‌که بحث سخت‌افزاری جشنواره بر عهده ما و بخش نرم‌افزاری آن بر عهده شما.»

در ادامه نشست، مژگان وکیلی آذر مسئول امور بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی گفت: «خبر بین‌المللی شدن جشنواره پانتومیم خبر بسیار خوبی بود با توجه به این‌که در حال حاضر تئاتر ایران در منطقه آسیا و حتی در کشورهای شرق اروپا شناخته‌شده است و چندین سال است که به‌واسطه حضور اینترنت هنرمندان جهان نسبت به هنرمندان تئاتر ایران آشنایی کامل پیدا کردند و نیز با حضور گروه‌های ایرانی در کشورهای دیگر، شناخت بسیار خوبی نسبت به تئاتر ایران مخصوصاً در دو دهه اخیر حاصل شده است.»

وکیلی آذر افزود: «اداره کل هنرهای نمایشی هم سال‌هاست که سعی می‌کند قابلیت‌های تئاتر ایران را معرفی کند. یکی از مواردی که در دوره مدیریت آقای دکتر نظری اتفاق افتاد نشریه خبرنامه انگلیسی بود که دومین شماره آن هم منتشر شد و ما از طریق این نشریه اخبار تئاتر استان‌ها، شهر تهران و هنرمندان و همچنین موارد ترجمه و چاپ را اطلاع‌رسانی می‌کنیم؛ و قطعاً فرصت بسیار مناسبی است برای معرفی دومین جشنواره بین‌المللی پانتومیم و بازخوردهای بسیار خوبی در این خصوص خواهیم داشت و جالب این است که خود مؤسسه بین‌المللی تئاتر(ITI) ماهنامه‌هایی را دارد که ابتدای هر ماه منتشر می‌کند. ماهنامه اداره کل هنرهای نمایشی و ITI ایران که رئیس آن دکتر نظری هستند در صفحه اول این خبرنامه چاپ می‌شود و اتفاق مبارکی است که پس از عبور از کرونا و شروع فعالیت‌ها می‌افتد. تجربه برگزاری  جشنواره‌های بین‌المللی مانند کودک همدان و جشنواره تئاتر خیابانی مریوان تجربه ارزنده‌ای است که به لطف خدا، دوستان، همکاران و مهدی حاجیان در دبیرخانه دائمی جشنواره‌های اداره کل هنرهای نمایشی تا حدی تجربیاتی داریم که می‌توانیم آن را در اختیار برگزارکنندگان جشنواره بین‌المللی پانتومیم قرار دهیم و بگوییم که ان‌شاءالله در کنار شما هستیم و در بخش بین‌الملل با شما همکاری خواهیم داشت و با توجه به این‌که پروازهای بین‌المللی در تهران است، مثل جشنواره‌های دیگر کارهای هماهنگی حضور گروه‌های خارجی را انجام خواهیم داد، فقط چند تا مبحث هم بود که ساسان قجر هم به آن‌ها اشاره کرد؛ نخست بحث آموزشی جشنواره است که در طول برگزاری جشنواره از برگزاری ورکشاپ ها بهره برده شود و قبل از برگزاری جشنواره ما بتوانیم با رایزنی‌هایی که انجام می‌دهیم استادان مناسبی را دعوت کنیم تا بحث از ایده تا اجرا را مورد پوشش قرار دهند. در بخش اجراها ما با جشنواره‌های بین‌المللی دنیا در ارتباط هستیم و از طریق ایمیل آدرس اداره کل هنرهای نمایشی می‌توانیم از گروه‌های خارجی دعوت کنیم و در کنار دعوت از استادان، ورکشاپ‌ها را خواهیم داشت و این‌که قطعاً کیفیت گروه‌ها برای ما اولویت خواهد داشت. در کل تمام فعالیت‌های بخش بین‌الملل این است که دانشی را به هنرمندان تئاتر کشور اضافه کند.  در بخش داورها امور بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی می‌تواند به شما کمک کند بدین‌صورت که یک داور خارجی در کنار دو داور داخلی یا بالعکس دو داور خارجی در کنار یک داور داخلی در نهایت با صلاحدید دبیر جشنواره به شما معرفی کند و همان‌طور که می‌دانید بخش پانتومیم و به‌ویژه «مایم» با حضور هنرمندان ایران به‌ویژه آقای خاسب  که تا آمریکا سفر و اجرا داشته‌اند قابلیت تئاتر ایران شناخته شده است و این‌که فرصتی باشد که توانایی‌ها و قابلیت‌های هنرمندان پانتومیم‌کار ایرانی در کنار جشنواره‌های تئاتری دیگر به دنیا شناسانده شود.»

در ادامه این نشست، مهدی حاجیان مسئول دبیرخانه جشنواره‌های اداره کل هنرهای نمایشی ضمن تشکر از زمانی که اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان گذاشته است، گفت: «این خیلی  مهم است که مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان وقت طلایی وسط هفته خود را به تئاتر اختصاص دهد. من در واقع پیام‌آور سلام دکتر نظری خدمت همه دوستان و هنرمندان استان زنجان هستم. ایشان خیلی مشتاق بودند که در این جلسه حضور داشته باشند و به دلیل حضور در کرمانشاه مقرر شد که جلسه روز دوشنبه برگزار شود ولی به دلیل برنامه‌ای که پیش آمد به‌ناچار عذرخواهی کردند.»

مدیر دبیرخانه جشنواره‌های اداره کل هنرهای نمایشی ادامه داد: «من باید تشکر کنم از مدیرکل محترم و همکارانشان و همچنین ساسان قجر عزیز و دوستانشان در دبیرخانه جشنواره پانتومیم برای برگزاری دوره قبل جشنواره که انصافاً با نظرسنجی‌ای که من از شرکت‌کنندگان در جشنواره داشتم و همچنین هیئت محترم داوران و صحبت‌هایی که با آن‌ها داشتم انصافاً همه به دور از تکلف از برگزاری جشنواره رضایت داشتند. معمولاً دوستانی که خاک صحنه خوردند می‌دانند که جلب رضایت تئاتری‌ها یکی از سخت‌ترین کارهاست؛ و این رضایت، صرفاً به پول و سالن و اعتبار برنمی‌گردد و یک نکته‌ای که ساسان قجر گفت که می‌رفتند و به تک‌تک مراحل سر می‌زدند همین نکته‌ای مهم است که معمولاً از دید برگزارکنندگان در جشنواره‌ها مغفول می‌ماند.»

حاجیان ادامه داد: «زنجان به‌نوعی از چند جهت منطقه و استان شاخصی است؛ از نظر مسائل علمی و باستانی شاخصه‌های گران‌بهایی دارد که استان زنجان را از دیگر استان‌ها جدا می‌سازد و باعث می‌شود استان زنجان بتواند اتفاقات بزرگی را در دل خود رقم بزند. بنده به‌عنوان مهدی حاجیان موافق به برگزاری هر رویدادی نیستم و ترجیح می‌دهم یک تئاتر به اجرای عمومی برسد و با مخاطبان خود ارتباط برقرار کند تا اینکه چند جشنواره برگزار شود و پولی صرف خوردوخوراک شود. ولی جشنواره پانتومیم به دلیل رویکرد تخصصی‌ای که دارد، دارای اهمیت ویژه‌ای است؛ همان‌طور که ساسان قجر گفت ما در ایران در این زمینه جشنواره تخصصی‌ای که به شیوه‌های اجرایی پانتومیم بپردازد، نداریم. با توجه به پیگیری‌هایی که ایشان از سال 1388 داشتند و خوشبختانه امسال به نتیجه رسید. بحث تخصصی بودن و نداشتن نمونه‌های مشابه در ایران باعث می‌شود که از برگزاری این جشنواره حمایت شود.»

او افزود: «این رویداد برای مرکز هنرهای نمایشی رویداد مهمی است و از زمان پایان اختتامیه دوره پیشین که دکتر نظری به تهران برگشتند، بنده و خانم وکیلی را خواستند و پیگیر برگزاری جشنواره بین‌المللی پانتومیم در سال 1402 بودند و این همت در اداره کل هنرهای نمایشی وجود دارد.  به‌هرحال در شرایطی خاص یک مبلغ، انرژی و زمان زیادی صرف برگزاری یک رویداد می‌شود که اگر این آورده و نتیجه لازم را برای شهر، منطقه ما و کشورمان و فرهنگمان نداشته باشد، نتیجه لازم از آن گرفته نمی‌شود.»

حاجیان ادامه داد: «نکته‌ای که برای من جالب است وجود یک اراده در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی زنجان به‌عنوان بانی برگزاری برنامه است؛ این اراده وجود دارد و می‌تواند بانی اتفاقات خوبی باشد. هنر نمایش یک ابزار کارآمد برای اصلاح فرهنگ عمومی جامعه است و این امر می‌بایست با مدیریت مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان انجام شود و پای ادارات و نهادها و سازمان‌های استان به این امر مهم باز شود. ولی من خواهشم از بزرگواران این است که وقتی جشنواره‌ای پایه‌ریزی می‌شود و قدم‌های اول را برمی‌دارد آن رویکرد کیفی‌‌محور را حتماً در نظر داشته باشیم؛ بر اساس تجربه، در بسیاری از رویدادها دیده‌ایم که کیفیت فدای کمیت شده است و در نهایت آن رویداد ناموفق بوده و به‌سرعت به زمین خورده است. نخواهیم به دلیل حضور یک گستره بیشتر به کیفیت جشنواره ضربه بزنیم. جشنواره تئاتر خیابانی مریوان به‌عنوان یک مطالبه جدی است که اگر هم اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کردستان و اداره کل هنرهای نمایشی نخواهند که این جشنواره را برگزار کنند، مردم پای‌کار می‌آیند و این جشنواره را برگزار می‌کنند. شک نکنید چیزی که ارتباط با مردم برقرار کند، ریشه‌های آن در جامعه پایدار خواهد بود و حرف مردم را خواهد زد و مردم هم تأثیر آن را خواهند دید.»

او اضافه کرد: «همان‌طور که خانم وکیلی گفتند با همتی که دکتر نظری دارند اداره کل هنرهای نمایشی در کنار شما و همراه شما خواهد بود؛ من خواهشم از جناب آقای حسنی این است که حتماً جلسه امضای تفاهم‌نامه‌ای را با حضور استاندار محترم و معاون وزیر در تهران داشته باشند. البته روال مرسومش این است و برای برگزاری رویدادهای بین‌المللی حتماً تفاهم‌نامه بین استاندار و معاون هنری منعقد می‌شود. حتی مدت‌زمان تفاهم‌نامه هم سه تا پنج‌ساله باشد که بتوان برنامه‌ریزی صحیح و بلندمدتی روی آن انجام داد. خواهش دومم از جناب آقای حسنی به‌عنوان مدیر فرهنگ استان این است که حتماً حوزه پژوهش و انتشارات را برای این جشنواره جدی بگیرند. ما متأسفانه در پانتومیم علاوه بر این‌که رویداد جدی‌ای نداریم، انتشارات بارزی هم نداریم. خواهشم این است که ساسان قجر و دوستانشان با مشاوره مدیر امور بین‌الملل اداره کل هنرهای نمایشی مقاله‌هایی را پیدا کنند که به‌روز و کاربردی باشد و آن‌ها را به دست دوستان مترجم برسانند تا ما به‌عنوان خروجی‌های پژوهشی و انتشاراتی این جشنواره روی آن‌ها حساب کنیم که می‌تواند اتفاق میمون و مبارکی باشد و همانند جشنواره کودک و نوجوان همدان که یکی از خروجی‌های آن مقالات و انتشارات هرساله آن است، جشنواره پانتومیم هم می‌تواند در این زمینه قدم‌های خوبی را بردارد.»

حاجیان ادامه داد: «در دنیا رویدادهای بسیاری در حوزه هنرهای نمایشی برگزار می‌شود و در کشورهایی که زمینه‌های پانتومیم در آن‌ها پررنگ است مثل فرانسه و برخی از کشورهای اروپای شرقی قطعاً خیلی از رویدادهای مهم پانتومیم برگزار می‌شود. رسالت ما این است که توجه ویژه‌ای بر این نکته داشته باشیم که درست است که ما داریم یک جشنواره بین‌المللی در حوزه پانتومیم و با شیوه‌های پانتومیم و زیرمجموعه‌های آن را برگزار می‌کنیم ولی این رویداد در زنجان برگزار می‌شود و این است که رسالت ما را دوچندان می‌کند و باید به آن جدی فکر کنیم که چگونه ویژگی‌های فرهنگی و بومی خود را در آن پررنگ کنیم. از این درگاه است که رویدادی خاص می‌شود در جهان. خداراشکر زنجان هم از لحاظ مواهب طبیعی خدادادی، هم از نظر آثار باستانی، هم از نظر فرهنگی و ادبی و هم به لحاظ صنعتی دارای اهمیت است. پیشنهاد من این است حتماً یک اِلمانی را برای این جشنواره در نظر بگیریم با اتکا به ادب و هنر بزرگان این منطقه. یک اِلمان و نمادی از خود زنجان یا یک مفهومی از آن بایستی برای جشنواره طراحی شود و پیشنهاد بعدی این‌که حتماً یک نامی برای این جشنواره در نظر بگیریم ترجیحاً از دل زنجان و آداب و سنت‌ها و فرهنگ منطقه زنجان.»

در ادامه مراسم امرالله حسنی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی به جمع‌بندی مطالب پرداخت و گفت: «صحبت‌هایی که فرمودید انگیزه‌ها را زیاد کرد، مخصوصاً در حوزه کیفی‌سازی. یک مقدمات اولیه انجام شده است که جناب استاندار و شهردار در جریان امر قرار گرفتند تا نهایتاً بتوانیم برنامه‌ای درخور نام زنجان برگزار کنیم. در خصوص بحث پژوهشی هم با پیشنهادی که دوستان داشتند، آقای قجر کتابی در دست تهیه و آماده‌سازی و چاپ دارند که می‌تواند خروجی خوبی برای این جشنواره باشند.»

در ادامه جلسه ابراهیم قاسمی معاون هنری و سینمایی اداره کل به این نکته اشاره کرد که «برای ادامه کار بهتر است که طبق واقعیت‌هایی که وجود دارد تصمیم گرفته شود.» او افزود: «یک بخش جشنواره مربوط به هزینه‌های جشنواره است که مقدمات لازم برای امضای تفاهم‌نامه انجام خواهد شد و طرف دیگر قضیه متن فراخوان هست که یک محتوای تخصصی دارد و یک محتوای مادی که در مورد هر دوی این بخش‌ها با پیشنهادات شما نتیجه بهتری حاصل خواهد شد.»